متانول (Methanol) که با نام «الکل متیلیک» یا «الکل چوب» نیز شناخته می‌شود، ساده‌ترین نوع الکل و یکی از مهم‌ترین ترکیبات شیمیایی صنعتی است. 

متانول چیست؟

متانول با فرمول شیمیایی CH₃OH ساده‌ترین الکل تک‌عاملی است. این ماده مایعی بی‌رنگ، شفاف، فرّار و قابل اشتعال بوده و بویی شبیه به اتانول دارد. متانول سمی است و مصرف خوراکی آن بسیار خطرناک می‌باشد.

ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی

برخی از مهم‌ترین خواص متانول عبارت‌اند از:

• جرم مولی: 32.04 گرم بر مول
• نقطه جوش: حدود 64.7 درجه سانتی‌گراد
• نقطه ذوب: حدود 97- درجه سانتی‌گراد
• چگالی: حدود 0.79 گرم بر سانتی‌متر مکعب
• حلالیت: کاملاً محلول در آب و بسیاری از حلال‌های آلی
• قابلیت اشتعال: بسیار بالا با شعله‌ای تقریباً بی‌رنگ

روش‌های تولید متانول

متانول صنعتی معمولاً از گاز سنتز (ترکیبی از CO، CO₂ و H₂) تولید می‌شود. مراحل اصلی شامل موارد زیر است:

• تولید گاز سنتز از گاز طبیعی، زغال‌سنگ یا زیست‌توده
• فشرده‌سازی و خالص‌سازی گاز
• واکنش کاتالیستی در حضور کاتالیست‌هایی مانند مس–روی–آلومینا در فشار و دمای بالا

امروزه روش‌های نوین‌تری برای تولید متانول از دی‌اکسید کربن و هیدروژن سبز نیز در حال توسعه است.

کاربردهای متانول

متانول یکی از مهم‌ترین مواد اولیه در صنایع شیمیایی است.

مهم‌ترین کاربردهای آن عبارت‌اند از:

• تولید فرمالدهید برای ساخت رزین‌ها و پلاستیک‌ها
• تولید اسید استیک
• ساخت سوخت‌های جایگزین و بیوفیول‌ها
• استفاده به‌عنوان حلال صنعتی
• تولید متیل ترت-بوتیل اتر (MTBE) برای بهبود کیفیت بنزین
• استفاده در صنایع دارویی، رنگ و چسب

اثرات سمی و خطرات متانول

متانول ماده‌ای بسیار سمی است. ورود آن به بدن از طریق بلع، استنشاق بخارات یا تماس پوستی می‌تواند خطرناک باشد.

مهم‌ترین خطرات:

• آسیب شدید به چشم و احتمال نابینایی
• آسیب به سیستم عصبی مرکزی
• اسیدوز متابولیک (افزایش اسیدیته خون)
• در موارد شدید: کما و مرگ

علائم مسمومیت شامل سردرد، سرگیجه، تهوع، دوبینی، و اختلال تنفس است.

نکات ایمنی در کار با متانول

برای کار ایمن با متانول باید

نکات زیر رعایت شود:

• استفاده از دستکش، عینک ایمنی و لباس محافظ
• کار در محیط دارای تهویه مناسب
• دور نگه‌داشتن از حرارت، جرقه و شعله
• نگهداری در ظروف دربسته و مقاوم در برابر آتش

جمع‌بندی

متانول ماده‌ای بسیار مهم در صنعت شیمیایی است که کاربردهای گسترده‌ای در تولید مواد شیمیایی، سوخت و حلال‌ها دارد. با وجود مزایای فراوان، این ماده به شدت سمی و خطرناک است و استفاده از آن نیازمند رعایت دقیق اصول ایمنی می‌باشد.